Résumé du manuscrit:Le manuscrit contient le Cantique des cantiques, avec une lacune (6.5-8), due à la perte d’un feuillet. Sur la première page (1r-1v) a été écrite la Glossa ordinaria, accompagnée d’un commentaire inconnu. Elle est suivie de la première partie du Cantique des cantiques (2r-v), interpolée par un autre commentaire non identifié. Dans les dernières pages (29v-30) figure un commentaire du Canticum de Rupertus Tuitiensis. Le manuscrit est orné par une seule initiale enluminée représentant Salomon et la Sulamite.(ber)
Description standard: Pellegrin Elisabeth, Manuscrits Latins de la Bodmeriana, Cologny-Genève 1982, p. 80-82.
Voir la description standard
En ligne depuis: 09.04.2014
Cologny, Fondation Martin Bodmer, Cod. Bodmer 31
Parchemin · 30 ff. · 20.7 x 14.5 cm · Allemagne du Sud ou Suisse · XIIème siècle
Canticum canticorum cum glossa ordinaria
Comment citer:
Cologny, Fondation Martin Bodmer, Cod. Bodmer 31, f. 21r – Canticum canticorum cum glossa ordinaria (https://www.e-codices.ch/fr/list/one/fmb/cb-0031)
Composition des cahiers:
Cahiers: 4 quaternions, le 3e: f. 17-23 a perdu son 5e feuillet coupé après le f. 20, le dernier f. du dernier: f. 24-30 est un fragment blanc,
non numéroté.
Réglure invisible au f. 1 (peut-être mine de plomb effacée), f. 2-29 réglure à la pointe sèche pour le texte, à la mine de plomb pour les gloses du f. 2-2v,; f. 29v-30, réglure à la mine de plomb.
Type d'écritures et copistes: Plusieurs mains
1) f. 1-1v, petite écriture plus soignée que celle des gloses du f. 2, 3 col., 46 et 49 lignes,
2) f. 2-29, texte d'une écriture arrondie et régulière, 12 lignes très courtes et espacées pour laisser place à des gloses marginales et interlinéaires qui n'ont été transcrites qu'au f. 2-2v d'une écriture peu soignée,
3) f. 29v-30, assez grosse écriture épaisse, d'une encre jaunie, 24 lignes.
Décoration:
Pas de rubriques; au f. 2 initiale historiée O tracée à l'encre violette rehaussée de jaune, rouge et sépia, contenant, sur fond vert, le roi Salomon et la Sulamite, dessinés en violet, avec deux phylactères portant ces mots rubriqués: Osculetur me et Veni amica.
Reliure: moderne en parchemin, au dos titre écrit à la main, en travers: « Canticu[m] Canticorum », en bas: « MS. ca. 1150 ».
Sommaire:
f. 1-29:
Biblia latina: Canticum Canticorum (cum glossa ordinaria).
f. 1:
Glossa ordinaria (Praefatio seu Prothemata, extraits).
Ces extraits en désordre comprennent les §§ 7, 4-5, 9, 6, 2, 8 et 3, des Prothemata selon la numérotation de F. Stegmüller et N. Reinhardt, Repertorium biblicum medii aevi, IX (Supplementi altera pars, Glossa ordinaria), Madrid, 1977, p. 499-500, n° 11804.
Notandum quod sponsa semper in domo uel in lectulo uel in aliquo interiori loca …
(éd. Migne, P.L. 113 col. 1128C).
col. 3 ligne 24:
… ecclesiam diligat eam laudans ammonens confortans. Finis dilectio dei
(éd. cit., col. 1128A ligne 5).
f. 1-1v:
Commentarius in Canticum Canticorum (extraits).
col. 3 ligne 25:
Quia meliora sunt u. t. u. [I, 1] Vbera sunt predicatores sancti ut prophete et apostoli continens pro contento uel dulcedo ęuangelicę doctrinę austeritate legali melior …–…
f. 1v col. 3:
Si igno. t. o. p. [I, 7]. Vox sponsi benigna redargutione redarguentis ecclesiam qui quasi diffidens sibi in persecutione eius imploret misericordiam ait enim: Si ignoras te id est mea precepta que instruunt ad hoc ut facile feras supplicia egredere pos hereticorum uestigia.
(texte à rapprocher en partie du Compendium in Canticum Canticorum d'Alcuin, éd. Migne, P.L. 100, col. 641-664; cf. W. Hagenmaier, Die lateinischen mittelalterlichen Handschriften der Univ. bibl. Freiburg im Breisgau, Wiesbaden, 1974, p. 75, à propos du ms. 92 (XIIe s.), f. 2 et 21v-22v).
f. 2-29Canticum Canticorum.
pas de titre.
Osculetur me osculo oris sui …
(gloses marginales). Les extraits de la glossa ordinaria sont interpolés d'extraits d'un autre commentaire non identifié.
inc., marge droite:
Synagoga congregatio quod et lapidum. Ecclesia convocacio …–…
ista suscipiendo presentem consors effecta est.
(6 lignes; glossa ord., prothem. § 8, éd. cit. col. 1128CD).
marge gauche, ligne 2:
Vox patrum precedentium aduentum Christi qui orant ad patrem sponsi …
(Glossa ord., début du commentaire, éd. cit, col. 1128D; cf. F. Stegmüller et N. Reinhardt, ouvr. cit, n° 11804, 10).
marge gauche, ligne 1:
Delectet et certificet; dans le texte, en interligne: humanam naturam incarnatione filii que est quasi prelibatio …
(début de la Glossa ordo interlinearis, éd. Biblia Sacra cum glossa ordinaria … , 3, Paris, 1590, col. 1817: cf. F. Stegmüller et N. Reinhardt, ouvr. cit. n° 11804, 22).
expl. inachevé, f. 2v marge gauche:
… Sponsa in penetrale sponsi ingressa reuertitur ad iuuenculas et nunciat eis gaudium quod accepit in secretioribus sponsi dicens. In
(cf. 1,3 - éd. cit. col. 1120A, variantes).
(en interligne), expl. inachevé, f. 2v:
… Corpore cum bonorum operum attestatione. Animo cum bona uoluntate operabimur.
(cf. Glossa ordo interlinearis, I, 3 - éd. cit. Biblia Sacra … , 1590, col. 1821).
(texte), f. 20v:
… Capilli tui sicut grex caprarum que apparuerunt de //
(VI, 4).
un feuillet manque.
f. 21:
// runt regine et concubine laudauerunt eam …
(VI, 8).
f. 29:
… super montes aromatum.
f. 29v-30:
Rvpertvs Tvitiensis: Commentaria in Canticum Canticorum (extrait du prologue).
pas de titre.
[D]icendum est cur iste liber uocetur Canticum et deinde cur non singulariter canticum …–…
quarta que est ista que ascendit de deserto deliciis affiuens usque ad finem. (Note: Je remercie vivement le Dr Klaus Reinhardt, collaborateur du professeur F. Stegmüller et continuateur du Repertorium biblicum … , auquel je dois l'identification de cet extrait.)
éd. Migne, P.L. 168, col. 838 ligne 47 - 839 ligne 21.
éd. crit.: H. Haacke, Ruperti Tuitiensis Commentaria in Canticum Canticorum (Corpus Christianorum, Continuatio mediaevalis XXVI), Turnhout, 1974, p. 7 lignes 73 et 75 - p. 8 ligne 119.
Origine du manuscrit: Allemagne du Sud ou Suisse.
Provenance du manuscrit: Une note partiellement effacée en haut du f. 2 se lit ainsi, aux rayons ultra-violets: « 1678 (?) sub Reuerendissimo D.D. Mauro Compali (?) »; E. Hirsch d'après la note manuscrite accompagnant l'ex-libris d'A. Mettler: « 27 09 v. E. Hirsch 1927 (?) V' BAB »; Arnold Mettler, de Saint-Gall (Note: Cf. Bürgerbuch der Stadt St. Gallen 1940, p. 478-479, et notice nécrologique dans: Gallus-Stadt auf das Jahr 1940, p. 217-218.) (1867-1945), dont l'ex-libris gravé est collé à la fin du manuscrit.
Acquisition du manuscrit:
Acquis par Martin Bodmer en 1949 (n° 315 du catalogue de Parke-Bernet du 30 novembre 1948).
Bibliographie:
Illuminated and other IX-XVIII century manuscripts … Property of a distinguished continental collector … Public Auction Sale November 29 … 30, Parke-Bernet Galleries, New York, 1948, p. 108, n° 315 et pl. du f. 2.
Das Hobelied. Canticum Canticorum. Facsimile-Ausgabe des Codex Bodmer 31. Nachwort von Alois M. Baas, Fondation Martin Bodmer, Cologny-Genève, 1978 (non paginé) (Bibliotheca Bodmeriana, Texte, III).