The following descriptions are available for this manuscript

Montreux, Bibliotheca Sefarad, Ms. J 11
Creative Commons License

Beschreibung von Christoph Flüeler, März 2016.

Manuscript title: Alonso de Oropesa, 'Lumen ad revelationem gentium et gloria plebis Dei Israel' - De unitate fidei et de concordi et pacifica equalitate fidelium
Date of origin: 3. Viertel des 15. Jh.
Support: Pergament und Papier (siehe Lagenstruktur). Zahlreiche Wasserzeichen: f. 3-4, 5, 11, 17, 21-23, 26-27, 32-33, 44, 46, 47, 50-52, 56, 62, 64, 65, 76, 80, 82-3, 86-7, 92, 93, 98, 99, 118, 134, 140-142, 146, 152-4, 158, 160-1, 166, 171, 176, 179, 182, 185, 189, 200, 201, 203; einzig identifiziertes Wasserzeichen verweist auf eine italienische Herkunft aus der Provinz Ravenna (f. 62: Piccard 151339 (A) Dreiberg [Casola Valsenio, 1459-1460]) und deutet darauf hin, dass die Handschrift zeitnah zum angenommenen Zeitpunkt der Fertigstellung des Werks (1465) steht.
Extent: 212 ff.
Format: 29 x 22 cm
Collation: 17VI204 + V-2N5. Aussen- und Innenblatt der ersten 17 Sexternionen bestehen jeweils aus Pergament und die restlichen Blätter aus Papier. Lagenzählung a-f (1.-6. Lage) und i-p (10. [nicht 9. [!]] – 16. Lage), plus Seitennummerierung der ersten sechs Seiten (häufig beschnitten). Regelmässig Reklamanten bis zur 17. Lage. Die letzte Lage setzt sich aus f. 205-7 und den Blättern N1-N5 zusammen.
Page layout: zweispaltig; Schriftspiegel 20 x 15 cm
Writing and hands: von einer Hand in einer flüssigen spanischen Bastarda geschrieben.
Decoration:
  • Im ganzen Text werden die Kapitelüberschriften rubriziert und das Kapitel mit einer dreizeiligen rot-blauen Knospenfleuronné-Initialen versehen. Grössere Fleuronné-Initialen finden sich auf ff. 1r, 25r, 69r, 73v, 78v, 82r, 170v, 185r, 199v. Im Kapitelverzeichnis zu jedem Kapitel kleinere zweizeilige Fleuronné-Initialen.
  • Am unteren Rand insgesamt elf Wappen: f. 1r: (Königreich Aragon), f. 14r (Bizcaia?), f. 25r, f. 35r, ff. 55r, 82r, 100r, 119r, 131r, 155r, 185r. (Die Zusammenstellung der Wappen ist nach Auskunft von Maria Adelaida Andrés Sanz, der ich für die Autopsie danke, rätselhaft, auch wenn einiges auf das Königreich Aragon zu verweisen scheint).
Binding: Alte Einbanddeckel mit Blindprägung auf dem Vorder- und Hinterdeckel. Blindprägung mit einer modernen Majuskelschrift Alonso / de Oropesa / Revelation. / Gentium auf dem restaurierten Buchrücken.
Contents:
  • f. 1r-203v: >Incipit prefactio ad reuerendissimum patrem ac dominum illustrissimum dominum Alfonsum Carrillo Archiepiscopum Toletanum ac Hispaniarum primatem nobilissimum, in libro qui dicitur lumen ad revelationem gentium et gloria plebis Dei Israel. de unitate fidei et de concordi et pacifica equalitate fidelium.< Reuerendissimo in Christo patri ac domino illustrissimo domino Alfonso Carillo Archiepiscopo Toletano ac Hispaniarum primati nobilissimo frater Alfonsus de Oropesa suus orator indignus ac merito servus et inutilis filius, prior sancti Bartholomei de Lupiana necnon ordinis generalis inmeritus et verius minister inutilis Nichil ita humana generi nocere consuevit …–… redde retributionem superbis, ut ex hoc sic tibi laus honor et gloria cum patre et spiritu sancto per infinita seculorum secula. Amen. Explicit.
    • f. 6v: (Praefatio) >Sequitur prima brevis prefatio, que in initio pro exordio et totius libri materia fuerat apposita.< Iudicium determinat causas et qui imponit stulto silentium
    • f. 7v: (Capitulum I) Ubi pro introducenda materia generaliter et in summa recitantur errores et motiva impugnantium et persequentium eos, qui fuerunt ad fidem ex iudaysmo conversi, et ibidem signatur certum capitulum, ubi dictorum errorum argumenta scribenda sunt largius.
    • f. 8v: (Capitulum II) quod error istorum qui huiusmodi scisma et divisionem in Ecclesia introducunt, non qualiscumque, sed maximus debet censeri, et ideo a fidelibus totis viribus extirpari.
    • f. 10r: (Capitulum III) Ubi ponitur ordo procedendi in hoc opere et dividitur in duas partes et ostenditur unde ea, que tractanda sunt debeant probari et declarari.
    • f. 11r: Ubi se excusat scribens, et hortatur et exorat legentes ut hoc benevole acceptent intentione qua ad scribendum motus est ipse, quam ibi plenius aperit, ostendens eam esse ex Christi verissima caritate, et non ex aliqua alia acceptione.
    • f. 12v: (Capitulum V) Quod una fuit semper, est, et erit fides omnium credentium, et per consequens una catholica Ecclesia eorum, extra quam nemo unquam salvari potuit, aut potest, vel poterit.
    • f. 14r: (Capitulum VI) Quod sine fide mediatoris Dei et hominum, Iesu Christi, nullus unquam potuit vel poterit salvari; et quod ipse est caput huius sancte matris Ecclesie catholice, quam sibi proprio sanguine adquisivit, sanctificavit et perfecit.
    • f. 15v: (Capitulum VII) Quod in duobus consistit perfectio Ecclesie catholice ad Christum, scilicet, in vera interiori fide de eo, et in cultu exterioris sacrificii, et quod hec duo fuerunt necessaria omni tempore cuilibet, qui salvari debuit.
    • f. 16v: (Capitulum VIII) Quod, licet hec duo, que dicta sunt, scilicet, credulitas fidei et cultus sacrificii, quantum ad substantiam fuerunt semper eadem in omnibus fidelibus, tempore legis nature, et legis scripture, et tempore legis gratie, non tamen quantum ad eorum explicationem et quantitatem; et ostenditur qualia fuerunt tempore legis nature.
    • f. 17v: (Capitulum IX) Quod in statu legis scripture fuerunt homines in fide clarius illuminati, et per consequens ad specialia sacrificia cum pluribus cincunstantiis determinate obligati, secundum correspondentiam interioris fidei, in qua iam erant magis perfecti.
    • f. 19v: (Capitulum X) Quod iste solus Iudeorum conventus ante Christi adventum, inter omnes alias nationes, fuit verus Dei populus, electus ab eo, in quo erat vera Ecclesia omnium fidelium, ubicunque pro tunc morarentur.
    • f. 20r: (Capitulum XI) Quod licet ille solus esset populus Dei electus, ut dictum est, plurimi tamen particulares homines fuerunt in aliis populis tunc temporis Deo fideles, lege nature viventes, ex quibus quidam fuerunt meliores quam aliqui ex Iudeis.
    • f. 22r: (Capitulum XII) Quod etiam in aliis gentibus fuerunt aliqui prophete, tam boni quam mali, qui Christi mysterium predixerunt, licet eorum prophetie, ad probanda divina, non sint nobis necessarie.
    • f. 23r: (Capitulum XIII) Ad quid fuit a Deo inter reliquas nationes populus ille electus, et tanta teneritudine dilectus, et sic edoctus et custoditus, et quod hoc fuit propter Christum, qui ex eo, ad salvandas omnes gentes, secundum carnem erat venturus.
    • f. 25r: (Capitulum XIV) Quod status ille veteris legis erat imperfectus quoad quinque, scilicet, quantum ad revelationem fide, et quantum ad cultum sacrificii, et quoad mandata legis date, et quoad finem in quem debebant adducere, et quoad legis usum et publicationem; de quorum duobus primis agitur in capitulo presenti.
    • f. 26v: (Capitulum XV) Quod ille status veteris legis fuit similiter imperfectus quantum ad corpus legis, sive quantum ad ea que in lege precipiebantur Iudeis.
    • f. 28v: (Capitulum XVI) Quod status ille erat similiter imperfectus quantum ad finem in quem dirigebatur, qui est eterna beatitudo, ad quam suos cultores intendebat adducere, nec tamen in illam inducebat eosdem.
    • f. 29v: (Capitulum XVII) Quod status veteris legis fuit similiter imperfectus quoad eius publicationem et civium usum et administrationem, convictum et conversationem.
    • f. 32r: (Capitulum XVIII) Quod, licet status veteris testamenti, quantum ad ista quinque supradicta, esset imperfectus, si absolute considerentur, tamen, considerata illius populi conditione, erant sibi convenientia, et in eis ordinabatur, quantum ad eum recta et perfecta politia, que alias esset eidem nociva, quantuncunque ista essent perfecta.
    • f. 35r: (Capitulum XIX) Quod iste permissiones de dando ad usuram extraneis, et de dando libellum repudii, et de similibus aliis veteri lege, propter imperfectionem populi concessis, licet in se essent illicite, ex permissione tamen aut concessione Dei, fiebant licite Iudeis.
    • f. 37v: (Capitulum XX) Quod huius veteris status imperfectio semper durabat [korr. aus durabit] usque ad Christum, tanto tamen magis auferebatur specialiter quantum ad apertiorem revelationem credendorum, et ad clariorem certitudinem sperandorum, quanto magis appropinquabat ad Christum.
    • f. 40v: (Capitulum XXI) Quod veniente Christo debuit imperfectio illius veteris status penitus evacuari, et in alium statum omnimode perfectum mutari. In quo omnes undecunque advenientes possent intrare, et inter se invicem concorditer, equaliter et unanimiter vivere.
    • f. 44v: (Capitulum XXII) Quod sicut in Christi Ecclesia omnes equaliter recipiuntur, ita extra illam existentes omnes indubitanter pereunt, quantuncunque in operibus iustitie videantur esse perfecti, eo quod iam est neccessarium ad salutem, omnibus qui salvari debent, fidem Christi recte et explicite credere. Ubi ponuntur quatuor genera hominum qui sine dubio damnantur, si sic vitam finierint, scilicet pagani et heretici, schismatici et Iudei.
    • f. 49r: (Capitulum XXIII) Quod licet omnia ista quatuor genera hominum supradicta, debeant in christiana religione a fidelibus evitari, ne forte contingat eosdem ab illis contaminari, speciali tamen cautela Iudei sunt evitandi, propter causas que tanguntur ibi; specialius vero debent ab eis separari illi qui fuerunt ex eadem gente noviter ad fidem conversi.
    • f. 55r: (Capitulum XXIV) Quanta mala perveniant omnibus ex eo quod male ista supradicta servantur, quia infirmatur catholica fides, et Iudei efficiuntur durissimi et damnabiliores, et subvertuntur et pereunt multi catholici et fideles, et suscitantur et crescunt inimicitie contra eos qui fuerant ex iudaismo conversi; et ideo rectores et prelati multum in hoc videntur peccare.
    • f. 60r: (Capitulum XXV) In quo ponuntur auctoritates quedam ex dictis beati Ioannis Chrysostomi contra Iudeos, et in fine concluditur cum quanta cautela et custodia debeamus conversari cum eis.
    • f. 69r: (Capitulum XXVI) Ubi commonitis fidelibus ut ab huiusmodi supradictis abstineant, declaratur qualiter cum Iudeis conversari debeant, ubi concluditur quod semper sunt inter nos, diligenti tamen separatione et districta cautella tollerandi, et, ut convertantur, caritative invitandi, et quod continue ex eis aliqui debent converti, et quod tales sunt nobiscum in eadem communi gratia et lege communicationis suscipiendi, et quod in fine temporum omnes generaliter debent ad veram fidem redire, et eam cum ceteris fidelibus unanimiter profiteri.
    • f. 73r: (Capitulum XXVII) Ubi assignatur brevis differentia, qua ista quatuor hominum genera, scilicet, heretici, schismatici, iudei et pagani recipiuntur in Ecclesia, quando convertuntur ad illam; quia Iudei et gentiles recipiuntur sine aliqua penitentia, et efficiuntur filii liberi Ecclesie, non notata inter eos aliqua preeminentia, et quod errant qui volunt in Ecclesia preferre eos qui fuerunt ex iudaysmo conversi, quia hoc ipso videntur eos deprimere et minorare.
    • f. 78v: (Capitulum XXVIII) Ubi ostenditur quomodo status sancte matris Ecclesie sit perfectus per Christum, quantum ad revelationem fidei et explicitam credulitatem generaliter circa omnes eius fideles, et quod ex hoc clarissime demonstratur quod omnes viventes in fide evangelica debemus esse unanimes et concordes.
    • f. 82r: (Capitulum XXIX) Ubi ostenditur quomodo status sancte matris Ecclesie est perfectus per Christum quantum ad cultum unius verissimi et altissimi sacrificii generalis et uniformis circa omnes fideles, et quod ex hoc similiter apertissime demonstratur quod omnes catholici Christum sub hoc sacrificio colentes, debemus esse unanimes et concordes.
    • f. 86v: (Capitulum XXX) Ubi ostenditur quod status sancte matris Ecclesie est similiter perfectus per Christum quantum ad corpus legis et ad omnia genera preceptorum eius, respectu omnium suorum fidelium; et quod ex hoc concluditur quod omnes fideles sub evangelica lege viventes debemus necessario esse equales, unanimes et concordes.
    • f. 91r: (Capitulum XXXI) Ubi ostenditur quod status sancte matris Ecclesie sit perfectus per Christum quantum ad claram et apertam promissionem ultimi finis, scilicet beatitudinis, ad quam suos fideles inducit, et ex hoc similiter declaratur quod debemus esse omnes equales, unanimes et concordes.
    • f. 94r: (Capitulum XXXII) Ubi ostenditur quod status sancte matris Ecclesie sit perfectus per Christum quantum ad legis integram publicationem, et suorum civium usum et administrationem, convictum et conversationem, ex quo similiter clarissime concluditur supradicta omnium fidelium unitas, equalitas et conformitas.
    • f. 97v: (Capitulum XXXIII) Ubi concluditur totus superior progressus, et demonstratur quomodo sic per Christum debebat Ecclesie status omnino esse perfectus, ut totum mundum illuminans ipse in semetipsum coniungeret hos duos populos, scilicet Iudeorum et gentium, et quod ad hoc ordinabantur omnia illa antiqua misteria in veteri testamento contenta.
    • f. 100r: (Capitulum XXXIV) Quod hec equalitas, unitas et concordia omnium fidelium futura per Christum fuit ante figuris plurimis demonstrata, et fuit etiam multis oraculis prophetata.
    • f. 103v: (Capitulum XXXV) Quod hec pax omnium Christi fidelium [fidelium Christi, sed transp.] et eorum conversatio unanimis et concordia fuit nobis aperte demonstrata in eius sanctissima Nativitate, et quod ibi fuerunt isti duo populi, scilicet, Iudeorum et gentium, ab eo in unum novum populum equaliter congregati.
    • f. 106r: (Capitulum XXXVI) Quod hoc ipsum quod dictum est de pace et concordia fidelium, fuit nobis per Christum in tota eius vita apertius divulgatum; immo irrefragabili verbo observare mandatum.
    • f. 108v: (Capitulum XXXVII) Quod hec congregatio pacifica, amicabilitas et concordia omnium Christi fidelium ex Iudeis et gentibus viventium [venientium cod.] intra unam, sanctam Ecclesiam, fuit a Christo apertissime celebrata in eius morte et sacratissima passione.
    • f. 112v: (Capitulum XXXVIII) Quod hec omnium fidelium unitas pacifica, equalitas et concordia fuit per Apostolos manifestissime congregata, et ex eis omnibus unica catholica Ecclesia indistincte et equaliter constituta, ac signo visibili celitus emisso a Spiritu Sancto mirabiliter confirmata.
    • f. 119r: (Capitulum XXXIX) Quod ista concors et unita collectio omnium Christi fidelium per apostolos adunata in eadem fide [fidem, cod. sed corr.] et caritate indivisibiliter servatur ab Ecclesia, que omnibus confert eadem Christi sacramenta, velut quedam gratiarum vasa distributa omnibus uniformiter, et specialiter ipsum baptismatis sacramentum in quo omnes in novam vitam equaliter renascuntur.
    • f. 124r: (Capitulum XL) Quod ista sacra concors universalis Ecclesie communitas, ac omnium Christi fidelium pacifica et conformis dignitas omnibus nobis demonstratur [add in marg.] ad sensum in ipso nomine christiano, a quo omnium nostrum mater Ecclesia denominatur, et omnibus suis fidelibus in baptismo equaliter et indistincte communicat illud.
    • f. 129v: (Capitulum XLI) Quod hec ipsa supradicta Ecclesie catholice concors, unitas et communio in omnibus fidelibus est nobis omnibus nimium a sanctis patribus in sacris canonibus commendata, ac ut sic observari debeat satis districto rigore firmata.
    • f. 131r: (Capitulum XLII) Quod hec ipsa sancte matris Ecclesie unitas indistincta circa fidem et sacramenta ac cetera eius officia et beneficia in omnibus suis fidelibus, ad eam undecumque advenientibus, est similiter confirmata in civilibus legibus, a catholicis regibus in obsequium et reverentiam sanctissime matris Ecclesie, a qua spiritualiter nati fuerunt.
    • f. 133v: (Capitulum XLIII) Quod hec que [add. supr. lin.] de unitate catholica ac unanimi et concordi communione evangelica dicta sunt supra, sunt ultimo decreto firmissimo roborata ac irrefragabili mandato firmata a sanctissimo patre et domino nostro Nicolao quinto, unico successore Petri et Christi vicario.
    • f. 138v: (Capitulum XLIV) Quod post hec omnia pro articulo finali concluditur quod, sicut ad regnum militantis Ecclesie est necessaria omnium suorum fidelium unitas et concordia, ita sine ea durare non posset et desolaretur Ecclesia, et ideo illi qui huiusmodi scissuram in Ecclesie fidelibus introducunt, eo ipso ab ipsa sanctissima Ecclesia semetipsos expellunt.
    • f. 141r: (Capitulum XLV) Ubi recitantur motiva et rationes que militare videntur contra hanc primam partem, quibus adversarii eandem impugnare conantur.
    • f. 143v: (Capitulum XLVI) Ubi pro responsione [disposicione, sed corr. et in marg.] supradictorum argumentorum primo aperitur et declaratur quomodo iste sit modus communis errandi, quo isti sic arguentes videbantur inniti, et declaratur ad idem unde iste laqueus deceptionis proveniat, quia procedit ex quodam corrupto [corrupte, sed corr. supra lin.] principio, sicut ibidem aperte monstratur.
    • f. 147v: (Capitulum XLVII) Ubi ponuntur tres regule generales, quas sequi debemus in tractandis et exponendis scripturis sacris, per quas etiam faciliter convinci poterunt quicumque in huiusmodi doctrinis errantes, et quod per easdem quoque convincuntur et sunt inexcusabiles illi qui in Ecclesia introducere nitebantur inter hos duos populos hanc doctrinam scismatis et contentionis.
    • f. 154v: leer (aber mit Hinweis: nichil defficit. sed continuetur capitulum 48.)
    • f. 155r: (Capitulum XLVIII) In quo descendendo ad particularia argumenta ponitur responsio specialis ad illud primum argumentum de occisione Christi, cum aliis confirmationibus et auctoritatibus ad illud pertinentibus, scilicet usque ad argumentum de similitudine Madianitarum exclusive.
    • f. 162v: (Capitulum XLIX) In quo ponitur specialis responsio ad argumentum illum de similitudine gentilium ad populum Iudeorum tempore veteris testamenti, cum aliis confirmationibus et auctoritatibus ad illud pertinentibus, usque ad argumentum de auctoritate Apostoli scribentis [scribens, sed corr. supr. lin.] ad Timotheum exclusive.
    • f. 170v: (Capitulum L) In quo ponitur specialis responsio ad argumentum illud ex auctoritate [autoritate, sed corr. supra lin.] Apostoli scribentis ad Timotheum, scilicet non neophytum, cum aliis confirmationibus ad illud pertinentibus, usque ad argumentum ex Concilio Toletano exclusive.
    • f. 185r: (Capitulum LI) In quo ponitur solutio ad argumentum ultimum sumptum ex concilio Teletano et ex foro iudicum.
    • f. 199v: (Capitulum LII) In quo ponitur supradictorum brevis epilogus et conclusio, et fit finis huius operis prime partis
  • f. 204r-207r: [>Tabula capitulorum<] Totius libri materia
  • f. 207r-N6v leer.
Provenance of the manuscript: zwei abgelöste Ex libris werden vom derzeitigen Besitzer separat aufbewahrt. 1. Dr. Otto Orren Fisher (1881-1961) Detroit; 2. Ex libris José M. Rodriguez MCMXXXVIII / Bibliotheca Chizigonana.
Wenig lässt sich über das verlorene Exemplar sagen, das sich in der Bibliothek von San Lorenzo im El Escorial befand (El Escorial II. E. 24; cf. G. Antolín, Catálogo de los códices latinos de la real biblioteca del Escorial 5, Madrid 1923, 336). Díaz (1979) scheint anzunehmen, dass dieses Exemplar schon in früheren Jahrhunderten verloren ging. Hinweise auf Adressaten sind unbekannt, doch als Exemplar dieser Bibliothek könnte es aus der Bibliothek des Königs stammen oder der Bibliothek des Hieronytenklosters. Ob die vorliegende Handschrift mit diesem Exemplar identisch ist, konnte nicht nachgewiesen werden.
Ed.:
  • Die lateinische Edition wurde 2002 in der Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes digital veröffentlicht: URI: http://www.cervantesvirtual.com/nd/ark:/59851/bmcrn348; es handelt sich dabei um eine digitale Transkription von José Manuel Díaz de Bustamenate aufgrund der kritischen Edition von L.A. Díaz y Díaz, die dieser für seine Doktorarbeit erstellte. Diese berücksichtigte alle drei bisher bekannten Handschriften: Guadalajara, Biblioteca Pública Provincial, Sign. to. núm. 27, 15. Jh., 264 ff. (offizielle Edition der Hieronymiten aus dem Kloster San Bartolomé de Lupiana) - Volldigitalisat: http://bvpb.mcu.es/es/consulta/registro.cmd?id=406331, Milano, Biblioteca Ambrosiana, A.3. inf., Pergament, 468 ff.; 290 x 210; 2. Hälfte des 15. Jhs. (1464-1471) (Widmungsexemplar an Erzbischof Alonso Carillo) und Salamanca, Biblioteca Universitaria, Ms. 1753, Papier, 15. Jh., 350 x 240 (Abschrift des Widmungsexemplars). Die vorliegende Handschrift war noch nicht bekannt.
  • L.A. Díaz y Díaz selbst veröffentlichte nur die spanische Übersetzung - Alonso de Oropesa, Luz para conoscimento de los gentiles. Estudio, traducción y edición de L.A. Díaz y Díaz, Madrid 1979, S. 59-770.
  • Eine möglicherweise weitere Handschrift fand sich in der königlichen Bibliothek San Lorenzo des El Escorial unter der Signatur ms. II.E.24 (siehe G. Antolín, Catálogo de los Códices Latinos de la Real Biblioteca del Escorial, vol. V., S. 336, Madrid 1923).
Lit. (über das Werk):
  • L.A. Díaz y Díaz, „Alonso de Oropesa y su obra“, in : Studia hieronymiana 1 (Madrid 1973), S. 253-313;
  • A.A. Sicroff, „Anticipaciones del erasmismo español“, in: Nueva Revista de Filología Hispánica XXX (1981), S. 315-333;
  • ders., „El Lumen ad revelationem gentium, de Alonso de Oropesa, como precursor del erasmismo en España“, in: Actas del cuarto Congreso Internacional de Hispanistas. Universidad de Salamanca, 1982;
  • M. Orfali, “The Depiction of Jewish People in the Writings of Alonso de Oropesa”, in: Zion 51 (1986), S. 411-433;
  • K. Reinhardt und H. Santiago-Otero, Biblioteca bíblica ibérica medieval, Madrid 1986, S. 79f. (Angaben zur Handschriftenüberlieferung, aber ohne Kenntnis dieser Handschrift);
  • S. Coussemacker, “Convertis et judaïsants dans l’ordre de Saint-Jérôme: un état de la question“, in: Mélanges de la Casa de Velázquez, tome 27-2 (1991), Epoque moderne, S. 5-27 (www.persee.fr/doc/casa_0076-230x_1991_num_27_2_2583);
  • M. Orfali, « Judaisme et marranisme : la question juive en Espagne en 1450 selon le hiéronymite Alonso De Oropesa », in : Istina 38 (1993), S. 262-86;
  • M. Kriegel, Alonso de Oropesa devant la question des Conversos : une stratégie d’intégration hiéronymite ?, Aix-en-Provence 1997.
  • Luz para conocimiento de los gentiles. Alonso de Oropesa; estudio, traducción y edición de Luis A. Díaz y Díaz, Alicante : Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes, 2002 (Edición digital de José Manuel Díaz de Bustamante. Otra ed.: Luis A. Díaz y Díaz (ed.), Madrid, Universidad Pontificia de Salamanca [etc.], 1979). http://www.cervantesvirtual.com/nd/ark:/59851/bmcrn348